Jakie zalety mają tubomaty w karmieniu trzody chlewnej?

Zajmowanie się nowoczesną hodowlą oznacza konieczność minimalizowania najważniejszych kosztów związanych z jej prowadzeniem i dążenia do zapewnienia optymalnych warunków dla rozwoju gospodarstwa. W przypadku trzody chlewnej obsługa zwierząt wiąże się przede wszystkim z wymogami zachowania odpowiednich standardów dotyczących czystości chlewni oraz efektywnego zadawania paszy.

Stosowanie hodowli bezściółkowej, a zatem zainwestowanie we właściwie rozmieszczone ruszty oraz prawidłowo wyprofilowanie powierzchni kojców może znacznie zmniejszyć pracochłonność usuwania odchodów. Równie ważne z uwagi na niezbędne nakłady pracy jest usprawnienie systemu podawania paszy. Rozwiązaniem, które pozwala na pełne zautomatyzowanie tego zadania, jest korzystanie z paszociągów rozprowadzających pokarm bezpośrednio do kojców, a przez to przyspieszenie jego dystrybucji. Jeśli obsada chlewni jest mniejsza, używanie takiego systemu może okazać się nieopłacalne ze względu na długą amortyzację zakupu. W razie utrzymywania mniejszego stada lepsze wyniki ekonomiczne da użycie automatów paszowych napełnianych ręcznie. Hodowcy zainteresowani takimi urządzeniami mają do wyboru popularne automaty skrzynkowe lub tubomaty. Przyjrzyjmy się bliżej znaczeniu dobrego dostępu do paszy w utrzymywaniu trzody chlewnej i przekonajmy się, jak działają autokarmniki skrzynkowe oraz sprawdźmy, jakie ich zalety są szczególnie doceniane przez hodowców.

Możliwości automatyzacji żywienia trzody chlewnej przy wykorzystaniu automatów skrzynkowych

Hodowla trzody chlewnej, zwłaszcza utrzymywanie tuczników lub warchlaków, wiąże się z dążeniem do zapewnienia optymalnych warunków do szybkiego przyrostu wagi. Metodą na osiągnięcie szybkich przyrostów jest podawanie paszy, która będzie w pełni dostosowana do potrzeb żywieniowych zwierząt i odpowiednio skomponowana. W zależności od przyjętego systemu podawać można zarówno paszę półpłynną przy tzw. żywieniu na mokro, jak i suchą, która ewentualnie jest dodatkowo zwilżana już przy pobieraniu jej przez świnie. W systemach mokrych często wykorzystuje się pasze komponowane przy wykorzystaniu półproduktów przypominających tradycyjnie używane kiedyś w karmieniu zwierząt zlewki. Najczęściej są to półprodukty pochodzące z przetwórstwa rolno-spożywczego np. pulpa ziemniaczana, resztki produktów piekarniczych czy serwatka. Taki system sprawdza się jednak najlepiej albo w bardzo dużych gospodarstwach hodowlanych, które mają dostęp do odpowiedniej ilości potrzebnych składników, albo przy chowie na własne potrzeby, gdzie utrzymywana jest niewielka liczba zwierząt, a pasza komponowana we własnym zakresie i bilansowana w nieco dłuższych okresach.

W większości gospodarstw wybierane są pasze suche albo w postaci gotowych mieszanek, albo komponowane samodzielnie z poszczególnych komponentów – ziaren zbóż zawierających węglowodany, zwłaszcza łatwo przyswajalną skrobię, cukry proste oraz włókno pokarmowe. Pasze zbożowe np. bardziej wydajna kukurydza czy najmniej pod tym względem wydajny owies są wzbogacane enzymami paszowymi poprawiającymi przyswajalność, a także mikro i makroelementami. Pasze suche cieszą się dużą popularnością ze względu na to, że są w stanie zagwarantować dobre przyrosty dzięki prawidłowemu zbilansowaniu oraz są stosunkowo łatwe w obsłudze. Przy użyciu odpowiednich urządzeń – automatów skrzynkowych lub tubomatów mogą być dawkowane zarówno w postaci suchej, jak i zwilżanej. Dzięki dodatkowemu wprowadzaniu wody zwiększana jest smakowitość paszy, co wpływa na poprawę jej pobierania, a przez to na zwiększenie przyrostów.

Używanie paszy suchej pozwala w pełni korzystać z zalet systemu półautomatycznego. Ponieważ automaty paszowe posiadają dość pojemne zasobniki pokarmu, to mogą one być napełniane tylko raz dziennie lub rzadziej, co przy średniej hodowli oznacza dużą oszczędność czasu i niższe koszty zadawania pokarmu. Dużym plusem jest zminimalizowanie strat paszy – nie jest ona tracona przez rozsypywanie czy zabrudzenie odchodami, co także wpływa na ograniczenie zapadalności na choroby związane z niewłaściwą higieną. Wykorzystywanie paszy suchej nie przeszkadza w dopasowywaniu właściwych dawek do poszczególnych grup zwierząt – tuczników, loch luźnych, prośnych oraz karmiących, knurów czy dopiero co odstawionych warchlaków. Bez przeszkód można sporządza odpowiednie mieszanki dla mniejszych grup oraz wybierać system dawkowania.

Jak są zbudowane automaty skrzynkowe?

Typowy automat skrzynkowy jest zbudowany z umieszczonego w górnej części urządzenia pojemnego zasobnika na paszę z wygodnym wsypem o dużych rozmiarach. Dolna część pojemnika ma jedną ze ścian ustawioną pod kątem, co z jednej strony gwarantuje łatwe dawkowanie mechaniczne za pomocą regulowanej zasuwą szczeliny, z drugiej zapewnia odpowiednią przestrzeń dla zwierząt, które mają ułatwiony dostęp do ulokowanego w dolnej części automatu koryta. Automaty skrzynkowe mogą być bardzo łatwo dostosowane do żywienia określonej grupy zwierząt. Najważniejsza będzie możliwość podzielenia dostępu do pobierania pokarmu na pojedyncze stanowiska, paszomaty mogą więc mieć różną długość, w zależności od wielkości obsady konkretnego kojca. Specjalnie obniżone nadają się do żywienia warchlaków, a wersje jednostanowiskowe sprawdzają się idealnie przy żywieniu loch.

Urządzenia mogą być wykonywane w rozmaitych rozmiarach w zależności od wielości obsady i wielkości kojca oraz budowane z wykorzystaniem różnych materiałów. Najpopularniejsze i zarazem najbardziej przystępne cenowo są paszomaty z tworzywa sztucznego. Jest ono bardzo wytrzymałe na kontakt z podawaną mieszanką, nie ma więc ryzyka korozji ani samej powierzchni zbiornika, ani koryta. W przypadku, gdy urządzenie ma być odporne na uszkodzenia mechaniczne i gwarantować dużą stabilność może być wykonane z blach stalowych. Dla ochrony przed korozją stosuje się stal nierdzewną, która ma tę przewagę nad innymi opcjami zabezpieczenia, np. cynkowaniem lub alucynkowaniem, że nie ulega wytarciu, co może się przydarzyć przy ocynku. Równie istotna będzie możliwość zainstalowania zwilżania pobieranej karmy, co zmniejsza pylenie. Będzie to szczególnie ważne w przypadku większych chlewni, ponieważ generuje straty paszy. Zwiększona ilość pyłu oznacza też często problemy ze stanem zdrowotnym stada – pojawiają się infekcje wywołane podrażnieniami śluzówek. Dobrze dobrane dawkowanie wody do wypełnionego paszą koryta podnosi jej pobieranie, a dodatkowo sprawia, że składniki są zjadane równomiernie.

Istotnym elementem automatów paszowych jest właściwe wyprofilowanie boków koryta, które z jednej strony zapobiega rozrzucaniu i marnowaniu paszy, z drugiej może przyczynić się do zmniejszenia ilości pokarmu, który w nim zalega. Jeśli koryto jest pozbawione narożników i ma odpowiednio zaokrąglone ścianki, to zwierzęta są w stanie wybrać całą paszę. Ogranicza również możliwość zalegania resztek w rogach, co prowadzi do fermentacji i w razie zmieszania ze świeżą karmą może być przyczyną problemów zdrowotnych np. biegunek.

Korzyści ze stosowania automatów skrzynkowych

Automaty skrzynkowe mają wiele zalet związanych ze swoją prostotą oraz możliwościami wykorzystania. Mogą być napełniane w dowolny sposób – ręcznie, półautomatycznie albo z paszociągu, a pasza uzupełniana w zależności od pojemności zbiornika i obsady nawet raz dziennie. Plusem jest także fakt, że paszomat działając na zasadzie grawitacyjnego osypywania się mieszanki, nie potrzebuje dostarczania energii elektrycznej, a podczas użytkowania pozostaje bezkosztowy. Dla wielu hodowców liczy się też fakt, że paszomat pozwala na optymalne wykorzystanie dostępnej powierzchni, ponieważ może być ustawiony zarówno przy korytarzu chlewni, jak i w miejscach rozgraniczenia poszczególnych kojców. Pomaga to w zagwarantowaniu odpowiedniego podziału kojca na strefy funkcjonalne, ale również ułatwia utrzymanie czystości.

Duża „ustawność” karmników skrzynkowych oznacza, że łatwo będzie można uzupełniać poziom paszy. W przypadku tubomatów, które z racji swej konstrukcji muszą gwarantować dostęp ze wszystkich stron, niezbędne będzie ustawienie centralne albo montaż w ściankach odgradzających kojce, co jednak łączy się z podawaniem takich samych dawek w obu kojcach, ograniczając swobodę wykorzystania powierzchni. Tubomat, który nie jest połączony z paszociągiem to jednocześnie konieczność wchodzenia do kojca dla uzupełnienia mieszanki, a często także ręcznego przenoszenia sporych ilości karmy. Problem ten nie występuje w przypadku automatów skrzynkowych ustawionych wzdłuż przejścia – w tym przypadku paszę można sypać bezpośrednio z wózka, używanego wozidła lub przyczepy.

Nie można zapominać, że karmniki ustawione przy przejściach oznaczają znacznie prostszą kontrolę ustawienia zasuwy, sprawdzania zraszania, czy też czystości pojemnika i koryta. Karmniki skrzynkowe sprawdzą się też znakomicie wtedy, gdy powierzchnia kojców jest mniejsza. W boksach przeznaczonych dla kilkunastu zwierząt tubomat byłoby często o wiele trudniej zmieścić, a w wielu przypadkach korzystanie z niego przez zwierzęta byłoby mocno utrudnione. Na niewielkiej przestrzeni może też dochodzić do przewracania opróżnionego z karmy urządzenia.

Do największych korzyści ze stosowania automatów skrzynkowych należy jednak zaliczyć zapewnienie właściwych dawek pokarmowych wszystkim żywionym osobnikom. Odpowiednia liczba otworów w stosunku do liczebności sprawia, że problem rywalizacji w dostępie do paszy znacznie się zmniejsza – gdy zjedzą osobniki bardziej dominujące, pokarm jest dostępny dla pozostałych. Co więcej, ponieważ w trakcie jedzenia zwierzęta mają ze sobą ograniczonych kontakt ze względu na podział koryta na sekcje, nie pojawia się tak duża ilość agresji w trakcie pobierania paszy. Zmniejszona agresja w stadzie i brak dużej konkurencji o pokarm prowadzi do wyeliminowania większości uszkodzeń ciała spowodowanych podgryzaniem, a także gwarantuje lepsze wyrównanie wagowe, a zatem równomierny tucz stada.